رویدادهای مهم این روز در تقویم خورشیدی
شهادت روحاني مبارز و مجاهد مشروطه خواه "شيخ محمد خياباني" (1299ش)
روحاني مجاهد، شيخ محمد خياباني در سال 1259 ش (1297 ق) در خامنه در نزديكي تبريز متولد شد. وي پس از فراگيري علوم مقدماتي، از محضر حضرات آيات سيد ابوالحسن انگجي و ميرزا عبدالعلي، فقه و اصول و هيئت و نجوم را آموخت و پس از مدتي به تدريس پرداخت. زندگي شيخ محمد خياباني پس از پيروزي مشروطه در سال 1285 ش، با تأسيس انجمن ايالتي در تبريز، وارد مرحله تازهاي گرديد و در جريان محاصره تبريز، در دفاع از شهر نقش مهمي ايفا كرد. در زمان خياباني اوضاع جهان اسلام و به ويژه ايران، به خاطر دخالتهاي بيگانگان از جمله روسيه، انگليس و آلمان، بسيار آشفته و تأسفانگيز بود. پس از خلع محمدعلي شاه از سلطنت، خياباني در سي سالگي به عنوان نماينده مردم تبريز راهي مجلس شوراي ملي گرديد. او با اولتيماتوم روسيه در مجلس دوم مخالفت كرد و همچنين با قرارداد استعماري وثوقالدوله با دولت انگلستان (قرارداد 1919) نيز به مبارزه برخاست. شيخ محمد خياباني، از آنجا كه حكومت مركزي را ضعيف و وابسته ميديد، ايجاد يك تحول اساسي در سيستم حكومت ايران و احياي آزادي را گام نخست براي خانه تكاني ايران و بيرون راندن اشغالگران خارجي ميدانست. ولي برداشتن گام اول را از طريق مذاكره سياسي امكانپذير نميشمرد و تنها راه را در قيام و مقاومت دليرانه در برابر استبداد و دخالت خارجي ميدانست. از اين رو، بعد از قبول قرارداد 1919 م از سوي دولت ايران، در تبريز دست به قيام زد. وي در جريان اين قيام كه از 17 فروردين 1299 شمسي، آغاز شد، نهادهاي دولتي تبريز را به تصرف خود درآورد و شهر را از دست دولتيان خارج ساخت. قيام پيروزمندانه مردم تبريز به رهبري شيخ محمد خياباني، بيش از پنج ماه ادامه داشت اما به دليل خيانت كساني كه قول همكاري داده بودند، كم بودن نيروها و حضور قواي قزاقخانه در كنار شهر تبريز و همكاري آنها با حكومت مركزي، اين قيام به شكست منجر شد. سرانجام با ورود نيروهاي دولتي، قزاقان به فرمان مُخبرالسلطنه فرستاده ويژه مشيرالدوله، صدراعظم وقت، شيخ محمد خياباني را در 21 شهريور 1299 برابر با 29 ذيحجه 1338ق در چهل سالگي به شهادت رساندند و او را در گورستان سيد حمزه تبريز به خاك سپردند. بعدها، آن گورستان به مدرسه تبديل شد و پس از ويراني مدرسه، مقبره خياباني هم از بين رفت.
رحلت استاد اخلاق آيت اللَّه "علي احمدي ميانِجي" نماينده مجلس خبرگان رهبري (1379 ش)
آيت اللَّه علي احمدي ميانِجي در سال 1305 ش (1345ق) در يكي از روستاهاي شهرستان ميانه در آذربايجان شرقي و در خانوادهاي اهل علم و ديانت به دنيا آمد. وي پس از پشت سر گذاشتن مقدمات و سطوح در زادگاهش و تبريز، راهي حوزه علميه قم شد و از محضر حضرات آيات: سيد حسين بروجردي، سيدمحمد محقق داماد و سيد محمد رضا گلپايگاني استفاده نمود. آيتاللَّه ميانِجي همچنين با شركت در درس فلسفه و تفسير علامه طباطبايي، بنيه علمي خويش را استوار ساخت. وي همزمان با تحصيل و نيز تدريس، جلسات بحث پيرامون مسائل فقهي، حديثي، كلامي، تفسيري و تاريخي تشكيل داد كه اين جلسات بيش از پنجاه سال به طول انجاميد. آيت اللَّه احمدي ميانِجي با آغاز نهضت اسلامي مردم به رهبري امام خميني(ره)، به كاروان انقلاب پيوسته و در اين راه متحمل سختيهاي متعددي شد. ايشان از جمله افراد مؤثري بود كه به همراه ديگر استادان حوزه علميه، جامعه مدرسين حوزه علميه قم را تاسيس كرد و نامش در ذيل تمام اعلاميههاي جامعه مدرسين عليه رژيم ستمشاهي به چشم ميخورد. ايشان پس از پيروزي انقلاب اسلامي نيز هماره در سنگر خدمت حضور داشت و سه مرتبه به عنوان نماينده مردم استان آذربايجان شرقي، به نمايندگي مجلس خبرگان رهبري برگزيده شد. آيت اللَّه احمدي ميانِجي سرانجام پس از عمري مجاهدت و تزكيه نفس و نيز فعاليتهاي مذهبي و سياسي در 21 شهريور 1379 ش برابر با 12 جمادي الثاني 1421ق در 74 سالگي در قم دار فاني را وداع گفت و پس از تشييعي باشكوه، در حرم مطهر حضرت معصومه(س) به خاك سپرده شد.
روز سينما
برادران لومير، در دسامبر ۱۸۹۵ دستگاهى را به راه انداختند که سينماتوگراف نام داشت. اين دستگاه پيچيده عکس‌هاى متحرک را نشان مى‌داد. لومير با چرخاندن دستک آن عکس‌هاى متحرک را روى پرده‌اى سفيد به نمايش مى‌گذاشتند. آنها پس از استقبال پاريسى‌ها از سينماتوگراف، نمايندگانى به کشورهاى مختلف فرستادند تا مردم آن کشورها را با اين دستگاه آشنا کنند. اما ايران دورهٔ قاجار يکى از اين کشورها نبود. مظفرالدين شاه در فروردين سال ۱۲۷۹ از تهران به مقصد اروپا حرکت کرد. در اين سفر بود که با سينما آشنا شد. در سفرنامهٔ مبارکه مظفرالدين شاه آمده است که شاه روز يکشنبه هفدهم تير ۱۲۷۹ به اتفاق ميرزا ابراهيم خان عکاسباشى به تماشاى دستگاه سينموفتوگراف و لانترن ماژيک رفته است. اين حادثه پنج سال پس از رواج اختراع برادران لومير در پاريس رخ داد؛ (شاه اين دوربين را اشتباهاً سينموفتوگراف می ناميد.) ۲١ شهریور ماه به عنوان روز ملی سینما نام گذاری شده است و این روز سرآغاز آشنایی ایرانی ها با پرده سینما و این هنر صنعت گسترده و جهانی به شمار می رود. اهمیت سینما و ضرورت پیشرفت در آن- فیلم و سینما، وسیله ای بلیغ و تبیین کننده ای رسا برای ارائه برترین حقایق عالم، یعنی حقیقت دین به شمار می رود و برای این منظور دست اندرکاران امور سینمایی باید بر توانایی های خود بیفزایند. کلید پیشرفت کشور، به میزان زیادی دست سینماگران است؛ چرا که دست اندرکاران هنر فاخر سینما، با توجه به تأثیرگذاری و جهت دهی این هنر، می توانند با تولیدات خود، روح امید، شوق پیشرفت، انگیزه کار و تلاش، اعتماد به نفس و اعتقاد به ارزش های اسلامی و ملی را در جامعه ترویج کنند و سهم بزرگ خود را در پیشرفت و تعالی کشور ایفا نمایند، و یا اینکه با فیلم های خود، نسلی ناامید، پشیمان، متکی به بیگانه و تحقیرشده را پرورش دهند.
درگذشت چنگيز شهوق،پیكرتراش، سفالگر، نقاش (1375ش)
تولد: 1312، باكو (قفقاز). درگذشت: 21 شهریور 1375، تهران. چنگیز شهوق فارغالتحصیل مدرسهى هنرهاى زیباى تهران بود. آثار وى در نمایشگاههاى داخلى و خارجى در معرض دید عموم قرار گرفته بود و جوایزى را نصیب خود كرده بود. وى مؤسس اولین نگارخانه در تاریخ هنر ایران بود. چنگیز شهوق در پى یك حملهى قلبى درگذشت و پیكر وى در بهشت زهرا در قطعهى 88 (هنرمندان و نویسندگان) به خاك سپرده شد.
تولد جلال معيريان چهره پرداز (1320 ش)
جلال الدين معيريان متولد 1320 در تهران، فارغ التحصيل رشته گريم از دانشكده هنرهاي دراماتيك است. شروع فعاليت چهره پردازي وي از 1353 بوده است.
هویدا از نخست وزیری استعفا داد و مجدداً مأمور تشکیل کابینه شد(1350ش(
کارخانه ماشین سازی تبریز شروع به کار کرد(1351ش(
ارتشبد محمد خاتمی فرمانده نیروی هوائی، هنگام پرواز با کایت (بال پرنده) در نزدیکی پایگاه وحدتی سقوط کرد و کشته شد(1354ش)
مام خمینی (ره) در پیامی به ملت ایران، فاجعه روز 17 شهریور را تسلیت گفت و مردم را به ادامه مبارزه دعوت کرد.(1357ش(
در پی واقعه کشتار مردم در میدان ژاله تهران، کمیته اجرایی جمعیت ایرانی دفاع از آزادی و حقوق بشر در نامه ای به اشنایدر، معاون امور خارجه امریکا، رفع ظلم و ستمی را که از ناحیه حکومت شاه به ملت ایران وارد می شود خواستار شد.(1357ش(
میرزا نصرالله خان مشیرالدوله آخرین صدراعظم استبداد و اولین رئیس الوزرای مشروطه به طور ناگهانی درگذشت و مرگ وی در اذهان عمومی شایعاتی به وجود آورد. مجلس در این زمینه به تلاش و ریشه یابی پرداخت. (1286ش(
ظهیرالدوله به حکومت کرمانشاه، سردار جنگ بختیاری به حکومت یزد و سردار معتمد رشتی به حکومت گیلان منصوب شدند.(1288ش(
.........................................................................................................................................
رویدادهای مهم این روز در تقویم هجری
رگذشت عالم رباني "شيخ زين العابدين مازندراني" (1309 ق)
شيخ زين العابدين ابن مسلم مازندراني، عالمي رباني، فقيه و از بزرگان علماي اماميه در قرن سيزدهم و اوايل قرن چهاردهم هجري است. وي پس از پايان تحصيلات مقدماتي، براي تكميل معلومات ديني به حوزهي علميهي نجف رفت و از محضراساتيد بزرگ آن حوزه از قبيل شيخ مرتضي انصاري، شيخ محمدحسن نجفي صاحب جواهر و سيدالعلماي مازندراني بهره برد و به درجات عالي علمي و معنوي دست يافت. شيخ زين العابدين مازندراني همواره در انديشهي نيازمندان و فقراي جامعه بود و در حل مشكلات و رفع گرفتاريهاي آنها ميكوشيد. وي به جهت فروتني و تواضع فراوان خود، مورد احترام علماء و مردم بوده و نزد دانش پژوهانِ علوم ديني، مقامي والا داشت.
درگذشت "رشيد الدين وطواط" كاتب و شاعر بزرگ ايراني(573 ق)
رشيدالدين محمد بن عبدالجليل عُمَري كاتب بلخي معروف به وطواط از دانشمندان، نويسندگان و شاعران ذواللِّسانَين معروف قرن ششم هجري است كه در سال 480 ق در بلخ ولادت يافت. ذواللسانين به كساني ميگويند كه هم در زبان فارسي و هم در عربي متبحر بوده و تاليفاتي داشته باشند. وي بعد از اتمام تحصيلات خود از خراسان به خوارزم رفت و در خدمت اتسِز خوارزمشاه درآمد و بعد از او در خدمت فرزندش مُعَزَّر بود. مُنشَأت به عربي و فارسي، حَدايقُ السّحر و ديوان اشعار از تاليفات اوست. وطواط از اديبان نامدار و فصيحان مشهور در نظم و نثر پارسي و داراي شعري استادانه و استوار است. وي در برگزيدن كلمات و قوت تركيب، از شاعران كم نظير و در بيان صنايع، بيآن كه به زيبايي شعر لطمه زند، بسيار ماهر است. شعرِ پارسي وطواط، مجموعهاي از صنايع شعري است كه با كمال استادي در عين تكلُّف اِعمال شده و سلاسَت بيان و سلامَت الفاظ را از دست نداده است. وفات رشيدالدين وطواط را در سال 573 ق در 93 سالگي گفتهاند.
.........................................................................................................................................
رویدادهای مهم این روز در تقویم میلادی
اصابت اولين موشك شوروي به ماه در تاريخ تحقيقات فضايي (1955م)
براي اولين بار در تاريخ تحقيقات فضايي ،يكي از موشكهاي آمريكايي كه به قصد فرود در كره ماه پرتاب شده بود ،در نقطهاي كه تعيين شده بود به كره ماه اصابت كرد و اين عمل 5 سال بعد از اصابت اولين موشك روسيه به ماه اتفاق افتاد .موشك روسيه روز 12 سپتامبر 1955 ميلادي به ماه اصابت كرده بود .موشك آمريكايي كه در اين روز به ماه اصابت كرد" رنجر هفتم "نام داشت.
تولد "هانري چهارم" معروف به "هانري دو ناوار" پادشاه معروف فرانسه (1553م)
هانري چهارم پادشاه فرانسه در 12 سپتامبر 1553م به دنيا آمد و پس از مرگ هانري سوم، در 25 مارس سال 1589م در 36 سالگي به پادشاهي فرانسه رسيد. وي اولين پادشاه از سلسله بوربون به شمار ميرفت. سالهاي آغاز حكومت هانري چهارم بيشتر به جنگهاي داخلي گذشت، اما در سالهاي آخر سلطنت به ترميم خرابيها و توسعه آباداني فرانسه پرداخت. هانري چهارم ضمن منظم ساختن امور مالي فرانسه، هنر و صنعت را ترويج كرد و بر وسعت خاك فرانسه افزود. از جمله اقدامات او، وضع مقرراتي براي امور مالي، ترغيب و تشويق كشاورزي، ساخت جادهها و كانالهاي جديد، توسعه تجارت خارجي با بستن معاهداتي با انگلستان، اسپانيا و عثماني و تبديل كانادا به مستعمره فرانسه را ميتوان ذكر كرد. گفته شده كه وي به خوشبختي تمامي طبقات ميانديشيد و شعار معروف وي، "هر يكشنبه، يك جوجه در ديگ هر روستائي" نيز بر همين اساس بوده است. وي در 13 اوت 1598م فرمان مشهور "نانْتْ" مبني بر آزادي پروتستانها و برابري آنها با كاتوليكها را صادر كرد اما اين پيمان در سال 1685م توسط لويى چهاردهم لغو گرديد. هانري چهارم در سياست خارجي، پيگير تشكيل اتحادي عليه اسپانيا و خاندان هابسبورگ اتريش بود. اما در 14 ماه مه سال 1610م در حالي كه قصد داشت تا به اتريش اعلان جنگ دهد، به دست يك فرد متعصب، در 57 سالگي و پس از 21 سال سلطنت به قتل رسيد. پس از هانري چهارم، فرزندش با عنوان لويي سيزدهم به سلطنت رسيد.
درگذشت خانم "رِيموند دلاروش" اولين زن خلبان رسمي جهان (1919م)
خانم ريمونْدْ دولاروش اولين زن خلبان رسمي جهان، در اول اكتبر 1886م در فرانسه به دنيا آمد. وي كه در ابتدا به عنوان يكي از هنرپيشگان اُپِراي پاريس فعاليت داشت، پس از چندي به تلاش در زمينه آموزش و فراگيري مهارت خلباني روي آورد و پس از تلاشي مداوم، در 24 سالگي موفق به دريافت گواهينامه مخصوص هوانوردي در 8 مارس 1910م گرديد. وي سي و ششمين فرد و اولين زني بود كه به عنوان خلبان رسمي شناخته ميشد. لاروش همچنين داراي چندين عنوان قهرماني در هوانوردي بود. خانم رِيموند دولاروش سرانجام 12 سپتامبر 1919م بر اثر سقوط هواپيمايش در 33 سالگي كشته شد.
امضاي قرارداد اشغال آلمان توسط متفقين درلندن در جريان جنگ جهاني دوم (1944م)
نمایندگان امریکا، انگلستان و شوروی قرارداد اشغال آلمان را درلندن امضا کردند. این قرارداد زمانی امضا شد که جنگ جهانی دوم هنوز خاتمه نیافته بود. پس ازانعقاد قرارداد اشغال آلمان، متفقین حملات هماهنگ خود را ازغرب و شرق آغازکردند و خطوط دفاعی آلمان نازی را درهم شکستند. درسال1945میلادی آلمان بطورکامل ازمتفقین شکست خورد و فرماندهان متفقین زمام امور آلمان را دربرلین بدست گرفتند. گفتنی است که برلین به لحاظ موقعیت خاص خود منطه بین المللی و آزاد اعلام شد.
وقوع كودتا در "اتيوپي" و سرنگوني "هايْلا سلاسي" امپراتور اين كشور (1974م)
هايله سلاسي، امپراتوري پيشين اتيوپي، در 23 ژوئيه 1892م در اتيوپي به دنيا آمد. او ابتدا فرماندار چند استان اتيوپي بود و سپس وليعهد آن كشور شد. تا اينكه در سال 1930م به امپراتوري اتيوپي رسيد. وي در ابتدا كوششهاي فراواني كرد تا قبايل مختلف و متفرق اتيوپي را يكپارچه سازد و آنها را تحت انقياد خود درآورد. هايله سلاسي با استخدام كارشناسان خارجي، اصلاحات اداري تدريجي را در اتيوپي آغاز كرد، امور مالي را سر و سامان داد، بردگي را ريشه كن نمود و نظام قضايى در كشور به وجود آورد. اما حمله ايتاليا به اتيوپي در سال 1935م اصلاحات او را به تعويق انداخت و تا سال 1941م در خارج از كشور به سر بُرد. در اين سال پس از عقبنشيني ايتاليا، وي با كمك نيروهاي انگليسي، بار ديگر قدرت را در اتيوپي به دست گرفت و به اصلاحات اقتصادي و سياسي در كشور عقبمانده خود پرداخت. با اين حال، اقدامات او در راه پيشرفت و آباداني اتيوپي بيشتر به توسعه پايتخت و احداث چند راه ارتباطي و كارهاي سطحي محدود ميشد و اكثريت مردم اتيوپي همچنان از حداقل وسايل و امكانات زندگي محروم بودند. هايله سلاسي همواره در طول حكومتش كوشيد تا برتري خود بر رهبران افريقايى را به اثبات برساند و در اين راستا توانست كشورش را ميزبان تعداد قابل توجّهي از اجلاسيههاي مهم و كنفرانسهاي بينالمللي كند. وي مقر سازمان وحدت افريقا را به آديسآبابا مركز اتيوپي منتقل كرد و به شصت كشور جهان مسافرت كرد. او در تمامي اجلاسيههاي رهبران افريقايى و كنفرانس سران كشورهاي جنبش عدم تعهد حضور يافت و براي اولين بار در تاريخ اتيوپي، در سال 1930م، اقدام به تهيه قانون اساسي براي مردم اين كشور نمود. هايله سلاسي به شدت به كشورهاي غربي وابسته بود تا اين كه در 12 سپتامبر 1974م طي يك كودتاي ماركسيستي، توسط نظاميان سرنگون شد و يك سال بعد، پس از 45 سال امپراتوري درگذشت.
تولد موریس شوالیه، دوبلر و بازیگر فرانسوی (1888م)
موريس شواليه (12 سپتامبر) 22 شهريور سال 1888 در فرانسه بدنيا آمد. شواليه صدايى خوش و دلپذير داشت او ابتدا مدتى به دوبله ى فيلم پرداخت. اما با كوشش فراوان توانست ، در سال 1908 (20 سالگي) در مقابل دوربين يك فيلم سينمايى ظاهر شود. ”شواليه“ با درخشش اش در نقش هاى كوتاه توانست، در سال 1922 در فيلم “پسر بد” نقش مهمى ايفا كند و به عنوان يك بازيگر خوب مطرح شود.براساس همين گزارش، از ديگر آثار اين هنرمند ،مى توان به “پوند بزرگ“ 1930، “ميمون تاجر“ 1931، “با يك لبخند” 1936، “يك مرد مشهور” 1947، “كار و بار سلطنتي” 1950، “لباس سياه“ 1960 و “جسيكا” 1962 اشاره كرد.”موريس شواليه“ براى آخرين بار در سال 1967 و در فيلم “ميمون برو به خانه“ مقابل دوربين رفت، او اول ژانويه سال 1972 بعد از يك عمل جراحى در 84 سالگى ديده از عالم سينما فروبست.
